Krunisan Tvrtko I Kotromanić i uspostavljena Kraljevina Bosna

Na današnji dan 1377. godine, krunisan je i proglašen kraljem Bosne dotadašnji bosanski ban Tvrtko I iz dinastije Kotromanića, čime je uspostavljena nezavisna Kraljevina Bosna. Tvrtko je krunisan u mjestu Mile kod Visokog (današnji Arnautovići), što je bilo krunidbeno mjesto i svih kasnijih bosanskih kraljeva.

Nakon smrti ugarskog kralja 1382. godine izbili su nemiri na područjima dalmatinske obale, pa je kralj Tvrtko iskoristio tu priliku da pošalje bosansku vojsku u taj dio Dalmacije, te preuzme potpunu kontrolu nad cijelom Dalmacijom, zajedno s ostrvima. Na taj način pripojio je Bosni Split, Trogir, Šibenik, te ostrva Brač, Korčulu i Hvar.

Prvi zlatni novac
Cijeli period Tvrtkove vladavine (1353.–1391.) obilježen je velikim razvitkom bosanskih gradova, trgovine i rudarstva, te prvim kovanim zlatnim novcem na našim prostorima. Zahvaljujući Tvrtku I, Bosansko kraljevstvo je tada bilo najmoćnija balkanska država.

Posljednjih nekoliko godina vladavine, kralj Tvrtko je bio suočen s upadima Osmanlija u Bosnu, prvo u jesen 1386. godine, te u ljeto 1388. godine kod Bileće, kada su Bošnjani, predvođeni knezom Vlatkom Vukovićem, oba puta pobijedili Osmanlije.

Poslije Tvrtkove smrti, 1391. godine, nastupila je nestabilna politička klima u Bosni, prouzrokovana ugarsko-bizantskim rivalstvom koje je iznova zavadilo bosansko plemstvo. Sve to je rezultiralo čestom promjenom bosanskih kraljeva.

Prije 133 godine umro Karlo Kolodi, autor Pinokija

Na današnji dan 1890. godine, preminuo je italijanski književnik Karlo Kolodi (Carlo Collodi), autor jednog od najslavnijih likova dječije književnosti – lutka Pinokija.

Svoje najčuvenije djelo „Priča o lutku“, poznatije kao „Pinokijeve avanture“, počeo je pisati 1880. godine, a 1881. ga je objavljivao u nastavcima u prvom italijanskom časopisu za djecu „Il Giornale dei Bambini“. Priča o drvenom lutku Pinokiju koji oživi, a pri svakoj laži koju izgovori nos mu se poveća, već je u samim počecima zabilježila uspjeh kod publike. Međutim, ogroman uspjeh postiže tek nakon piščeve smrti, a i današnja djeca uživaju u avanturama simpatičnog lutka. Kolodijevo djelo je inspiriralo mnoge filmske reditelje, između ostalih i Volta Diznija (Walt Disney), za stvaranje brojnih filmskih priča.

1685. – Rođen italijanski kompozitor Đuzepe Domeniko Skarlati (Giuseppe Domenico Scarlatti), virtuoz na čembalu. Komponovao je više od 550 kompozicija za čembalo, čuvene sonate u jednom stavu tzv. Skarlatijevog sonatnog oblika, upotrebljavajući novu tehniku s briljantnim rezultatima. Razvio je bogatu čembalističku tehniku i utjecao na klavirske kompozitore, posebno u Španiji i Engleskoj.

1842. – Rođen ruski slikar Vasilij Vasiljevič Vereščagin, koji je majstorstvo najviše iskazao inspirirajući se ratnim motivima. Posebno su zapažene njegove monumentalne kompozicije iz rusko-turskog rata 1877-1878, skice iz vojničkog života i realistične studije tipova i pejzaža.

1854. – Rođen Ksaver Šandor Gjalski, pravnik, političar i hrvatski književnik, koji je ostao zabilježen kao prvi kritičar i uopće prvi hrvatski pisac koji je pokušao dati sveobuhvatnu literarnu sintezu hrvatskoga društva u kojemu je živio. Vrhuncem njegovog stvaralaštva smatra se djelo „Pod starimi krovovi“ (1886.)

1863. – U Ženevi počela četverodnevna međunarodna konferencija 14 zemalja, na kojoj je osnovan Crveni krst i objavljeni principi koji su 1864. poslužili kao osnova za usvajanje Ženevske konvencije o zaštiti žrtava rata.

1881. – Dogodio se najčuveniji revolveraški sukob Divljeg zapada: Obračun kod O.K. Corrala, između braće Erp i Doka Holideja (Doc Holliday), s jedne, te tzv. “Kauboja” predvođenih Ajkom Klantonom (Ike Clanton), s druge strane.

1893. – Rođen Miloš Crnjanski, srbijanski književnik i jedan od najvećih književnika i ekspresionističkih pjesnika 20. vijeka. Najpoznatija djela: poezija – “Lirika Itake”, “Sumatra”, Lament nad Beogradom”; pripovijetka “Priče o muškom”; romani – “Kap španske krvi”, “Dnevnik o Čarnojeviću” i “Seobe”.

1896. – U Adis Abebi potpisan mirovni sporazum Italije i Abisinije i priznata abisinijska nezavisnost.

1905. – Karlštadskim sporazumom Norveška se odvojila od Švedske i postala nezavisna kraljevina, predvođena kraljem Hakonom Sedmim.

1911. – U Kini ukinuta monarhija i proglašena republika, predvođena doktorom Sun Jat Senom, kao privremenim predsjednikom.

1916. – Rođen francuski državnik Fransoa Miteran (François Mitterrand), koji je kao prvi socijalista u maju 1981. izabran za predsjednika Francuske, ostavši na tom položaju 14 godina. U Drugom svjetskom ratu bio je jedan od vođa francuskog Pokreta otpora, a od 1971. vođa Socijalističke partije Francuske.

1942. – Rođen Zdenko Runjić, jedan od najznačajnijih hrvatskih kompozitora zabavne muzike 20. vijeka. Najveću saradnju ostvario je s Oliverom Dragojevićem za kojeg je napisao gotovo 200 pjesama, dok ih je ukupno napisao više od 700. Runjićeva pjesma “Galeb i ja” smatra se jednom od najljepših pjesama uopće na prostoru cijele naše regije, a njegova “Skalinada” postala je neslužbena himna grada Splita i cijele Dalmacije.

1947. – Rođena Hilari Rodam Klinton (Hillary Rodham Clinton), američka pravnica i političarka, supruga bivšeg predsjednika SAD Bila Klintona (Bill).

1949. – Rođen Zoran Slavnić, bivši jugoslavenski košarkaš i košarkaški trener. Igrao je na poziciji plejmejkera. Jedan je od prvih evropskih plejmejkera koji su unijeli dodatne driblinge pri vođenju lopte. Spada među najbolje igrače u historiji KK „Crvena zvezda“. Prvi je selektor košarkaške reprezentacije Srbije.

1952. – Rođen Lazar Ristovski, srbijanski glumac, reditelj i scenarist. Odigrao je više od 4000 pozorišnih predstava. Glumio je u više od 40 filmova, TV serija, TV drama, većinom u glavnim ulogama. Okušao se i kao redatelj i producent filma „Bijelo odijelo“. Poslije toga je kao producent napravio 10 filmova. Kao reditelj i producent snimio je i svoj drugi film „Bijeli lavovi“, 2011. godine.

Napisao je i dva romana; „Bijelo odijelo“ i „Kako sam dobio Oskara“, a vlasnik je producentske kuće “Zilion Film”.

1972. – Umro ruski konstruktor aviona i helikoptera Igor Ivanovič Sikorski, jedan od najznačajnijih pionira avijacije, koji je helikopter konstruirao još 1908., a 1913. prvi izgradio avion s više motora. Njegove velike letjelice proslavile su ga u Prvom svjetskom ratu, posebno avion “ilja muromec” s četiri motora po 55 konjskih snaga. Poslije emigriranja u SAD nastavio je da konstruira višemotorne avione za interkontinentalne letove, a izradi helikoptera se vratio 1939., usavršavajući ih tokom Drugog svjetskog rata i poslije rata.

1976. – Generalna skupština UN-a jednoglasno osudila aparthejd i pozvala vlade zemalja članica da zabrane sve kontakte s Transkejom – vještačkom tvorevinom Južne Afrike.

1984. – Rođena Aleksandra Polina „Saša“ Koen (Alexandra Pauline “Sasha” Cohen), američka klizačica. Najviše uspeha imala je u sezoni 2003/04., osvojivši medalje na tri velika takmičenja: zlatnu medalju na “Gran priju” i srebrene medalje na Prvenstvu SAD i Svetskom prvenstvu u umjetničkom klizanju.

1994. – Izrael i Jordan potpisali sporazum, kojim je poslije 40 godina formalno okončano ratno stanje dviju susjednih zemalja.

2001. – Američki predsjednik DŽordž Buš (George Bush) potpisao Antiteroristički zakon, kojim se proširuju prava službi sigurnosti u prisluškivanju telefona i praćenju upotrebe interneta.

2007. – Umro Artur Kornberg (Arthur), američki biohemičar, nobelovac, zaslužan za sintezu DNK.