2016. godine, u Skoplju je, u 74. godini života, preminula Esma Redžepova, makedonska pjevačica romskog porijekla, humanitarka i počasna predsjednica Crvenog krsta Makedonije. Zbog doprinosa romskoj muzici i njenoj promociji proglašena je “Kraljicom Roma”, 1976. godine, na Prvom festivalu romske muzike i pjesme održanom u Čandrigaru, u Indiji, kada joj je priznanje uručila tadašnja indijska premijerka Indira Gandi (Gandhi).

Esma je rođena 8. avgusta 1943., u Skoplju, u porodici sa šestero djece, koju su roditelji, uprkos siromaštvu i teškom životu, uspjeli iškolovati. Već kao devetogodišnja djevojčica s bratom je bila članica folklornog društva, gdje je imala priliku naučiti pjevati i igrati komplicirane muzičke ritmove.

Impresivna karijera
Tokom svoje karijere duge 55 godina Redžepova je učestvovala u vrhunskim svjetskim muzičkim festivalima i manifestacijama, te objavila stotine muzičkih albuma. Održala je više od 22.000 solističkih koncerata u Makedoniji i svijetu, a često je sarađivala s utjecajnim i svjetski poznatim muzičkim imenima. Godine 1962., bila je prva jugoslavenska umjetnica koja je nastupila u koncertnoj dvorani Olimpija u Parizu.

Esminu muziku slušalo je više generacije poštovalaca romske narodne muzike, dva puta je bila nominirana za Nobelovu nagradu za mir, a s Vlatkom Lozanoskim predstavljala je Makedoniju na Eurosongu 2013. godine, u švedskom gradu Malmeu.

U Sjedinjenim Američkim Državama je, 2010. godine, uvrštena među pedeset najboljih vokala svijeta. Dobitnica je brojnih nagrada kako za osobni doprinos muzici i kulturi, tako i za humanitarni rad. Odlikovana je i jugoslavenskim Ordenom zasluga za narod.

Velika humanitarka
Sa suprugom Stevom Teodosievskim Esma je pomogla četrdeset sedam dječaka i jednoj djevojčici. Petoricu dječaka su udomili, dok su ostali boravili s njima u kraćim ili dužim periodima kada su se obrazovali kao muzičari.

Esma je često na svojim koncertima prikupljala novčana sredstva za pomoć bolnicama, sirotištima i žrtvama katastrofa, zbog čega je i bila počasna predsjednica Crvenog krsta Makedonije.

Novac i kuću od 750 kvadrata, koja je danas muzej, Esma Redžepova ostavila je svojoj domovini Makedoniji, jer je smatrala da je posvojenu djecu zbrinula.

1803. – Rođen francuski kompozitor Hektor Berlioz (Hector), tvorac romantičarske programske muzike, koji je stvorio djela izvanrednih tonskih boja. Djela: “Nauku o instrumentaciji”, “Fantastična simfonija”, “Romeo i Julija”, “Faustovo prokletstvo”, “Rekvijem”, “Trojanci”…

1810. – Rođen francuski pisac Luj Šarl Alfred de Mise (Louis Charles Alfred de Musset), koga je nesretna ljubav s književnicom Žorž Sand (George) inspirirala za najljepše i najuzbudljivije lirske pjesme: “Noći”, “Pismo Lamartinu” i “Ispovijest jednog djeteta ovog vijeka”. Ostala djela: “Priče iz Španije i Italije”, “Namuna”, “Rola”, drama “Lorenćaco”, komedije “S ljubavlju se ne igra”, “Ne treba se ni u šta zakleti”, “Marijanine ćudi”.

1843. – Rođen njemački bakteriolog Robert Koh (Koch), jedan od osnivača bakteriologije, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1905. Otkrio je bacil tuberkuloze (Kohov bacil), skinuvši veo tajne sa smrtonosne bolesti 19. vijeka. Izolovao je i bacil antraksa i pronašao izazivača kolere, epidemijske bolesti koja je u srednjem vijeku uništavala čitave gradove, ispitivao je afričku spavaću bolest, tifus, malariju i prvi primijenio liječenje kininom.

1882. – Rođen Maks Born (Max), njemački fizičar, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku. Poznat je po radovima s područja kvantne mehanike, teorije relativnosti i teorije kristala.

1894. – U Parizu otvorena prva svjetska automobilska izložba, na kojoj se predstavilo devet proizvođača.

1911. – Rođen Nagib Mahfuz, egipatski književnik, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1988. godine. Mahfuz je objavio više od 40 novela i 30 scenarija. “Kairska trilogija” je njegovo remek-djelo.

1918. – Umro Ivan Cankar, slovenski pisac, dramaturg i pjesnik. Jedan je od tvoraca slovenske moderne književnosti. U političkom životu bio je angažiran kao socijaldemokrat, a njegove političke ideje našle su odraza u svim njegovim djelima, naročito u najpoznatijem “Sluga Jernej i njegovo pravo” (Hlapec Jernej in njegova pravica).

1918. – Rođen ruski pisac Aleksandar Isajevič Solženjicin, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1970., čija je literatura obilježena iskustvom iz sibirskih logora u kojima je proveo devet godina nakon Drugog svjetskog rata. Pripovijetkom “Jedan dan Ivana Denisoviča” i romanom “Arhipelag Gulag” objelodanio je da je “komunizam spoj laži i nasilja nad ljudima: laži – da se sakrije nasilje i nasilja – da se održi laž”. Ostala djela: pripovijetka “Matrjonini dani”, romani “U krugu prvom”, “Onkološka klinika”, “Avgust četrnaeste”, “Crveni točak”, “Rusija u provaliji”…

1925. – Rođen Paul Gringard (Paul Greengard), američki neuronaučnik, najpoznatiji po svom radu na molekularnoj i ćelijskoj funkciji neurona. Godine 2000., dobio je Nobelovu nagradu za fiziologiju ili medicinu, koju je podijelio s Arvidom Karlsonom (Carlsson) i Erikom Kandelom (Eric).

1946. – Generalna skupština Ujedinjenih nacija osnovala UNICEF, Međunarodni fond Ujedinjenih nacija za pomoć djeci u zemljama razorenim ratom.

1972. – Američki astronauti iz broda “Apolo 17” spustili se na Mjesec, u posljednjoj misiji u okviru programa “Apolo”.

1974. – Na današnji dan (11.12.1974. godine) na stadionu Pod Bijelim brijegom Velež je ugostio Derby County. Revanš utakmica koja se igrala u okviru 1/8 finala Kup UEFA-a.

U prvoj utakmici koja se igrala u Engleskoj, Derby County je slavio sa 3:1. Jedini strijelac za Rođene bio je Vladić. Rođene je u revanšu čekao težak posao. Stadion Pod Bijelim brijegom bio je ispunjen do posljednjeg mjesta, što je igračima dalo dodatnu snagu da odigraju utakmicu koja će ostati zauvijek u sjećanju.

Trenerski Maestro, veliki Sulejman Rebac, odlučio se za sljedeći sastav : Mrgan, Meter, DŽ. Hadžiabdić, Čolić, Primorac, Pecelj, Topić, Halilhodžić, Bajević, Vladić i Vukoje. Na klupi su bili Marić, A. Glavović, Prskalo, Kvesić, Okuka, Matijević i Ledić.

Od prve minute Rođeni su jako krenuli prema golu gostiju, i već u 14. minuti Boro Primorac je pogodio za 1:0. Tu Rođeni nisu stali, nošeni podrškom sa tribina nastavili su napadati, što je krunisano golom Vladimira Pecelja u 29. minuti. Sa tim se rezultatom otišlo na odmor.

Drugo poluvrijeme krenulo je kao i prvo, golom Veleža. U 51. minuti pogodio je Franjo Vladić, za vodstvo Veleža 3:0. Ipak, Derby je uspio reagovati tako da su preko svog golgetera, Kevina Hectora, smanjili na 3:1, što je bio identičan rezultat iz prve utakmice.

Utakmica se pretvorila u pravu sportsku dramu. I onda, u 86. minuti sudija svira penal za Rođene. Trenutak samo za one sa jakim živcima, a jedan od takvih je sigurno bio Dušan Bajević. Pogađa sa penala za 4:1, što je na kraju bilo dovoljno da Velež prođe u četvrtfinale Kup UEFA. Najljepši poklon velikog Princa sa Neretve za sve naviječe Veleža za svoj rođendan.

Da bi se uvidjela prava vrijednost tadašnjih ekipa, vrijedi spomenuti da je te sezone Derby County postao prvak Engleske, a Veleža je samo gol razlika dijelila od prvog velikog trofeja, prvaka države.

Dan i pobjeda koja je ostala zlatnim slovima upisana u historiju Kluba.

1997. – U Kjotu je poslije maratonskih pregovora potpisan Protokol o zaštiti životne sredine koji predviđa i smanjenje proizvodnje ugljendioksida i drugih štetnih gasova za koje se smatra da izazivaju efekte “staklene bašte” i globalno zagrijavanje. Protokol iz Kjota, koji je potpisala 141 država, stupio je na snagu 16. februara 2005. godine.

1999. – Preminuo Boris Nilević, bosanskohercegovački historičar srednjeg i ranog novog vijeka. Od 1974. do smrti radio je u Javnoj ustanovi Institut za istoriju u Sarajevu. Bio je direktor Instituta za istoriju i urednik časopisa „Prilozi“ Instituta za istoriju. Povremeno je radio na Odsjeku za historiju Filozofskog fakulteta u Sarajevu i na Odsjeku za historiju Filozofskog fakulteta u Tuzli.

2012. – Umro Ravi Šankar (Shankar), jedan od najpoznatijih indijskih muzičara 20. vijeka, muzičar, kompozitor i virtuoz na sitaru, ikona hipi pokreta. U periodu od 1986. do 1992. godine bio je član Gornjeg doma Parlamenta Indije. Šankar je, 1999. godine, za svoje zasluge dobio najviše indijsko odlikovanje Bharat Ratna. Također je osvojio i tri nagrade Gremi.